Een lange weg naar de vrijheid
Een lange weg naar de vrijheid – het is de titel van een boek over het leven van Nelson Mandela. Onder die titel hebben we in de zondagse diensten maandenlang naar het bijbelboek Exodus gekeken in de diensten van Noorderlicht-Blijdorp. Tijd om de balans op te maken. Wat zegt dit bijbelboek nu over onze vrijheid – en wat die vrijheid bevordert of juist bedreigt? Allereerst doet dit bijbelboek ons – via de Israëlieten die klem zitten in een slavenbestaan in Egypte – kijken naar onze startsituatie. Zitten wij wellicht ook vast? En hebben we ook te maken met onderdrukkende krachten? Dat zou zomaar kunnen – ook al zitten we niet letterlijk vast in een situatie van uitbuiting en geweld. Maar ‘Egypte’, dat letterlijk ‘benauwdheid’ betekent, kan allerlei vormen aannemen. We kunnen vast zitten in eerder gemaakte keuzes die ons enorm beperken. We kunnen verslaafd zijn aan bepaalde middelen. We kunnen gebukt gaan onder verwachtingen en eisen die we niet weten waar te maken. We kunnen klem zitten in een gouden kooi van werk, hypotheek en het ophouden van een daaraan gekoppelde status. Een bepaalde zonde (een patroon of een foute keuze) kan ons zo beheersen dat we geen moment werkelijk vrij zijn. Het bijbelboek doet ons niet alleen nadenken over onze startsituatie en het eventuele gebrek aan vrijheid. Het boek wijst ons ook de weg hoe we (opnieuw) vrij kunnen worden. Door te kijken naar de Israëlieten die de lange weg naar de vrijheid bewandelden, kunnen wij bedenken wat onze vrijheid bevordert. Het belangrijkste dat het boek Exodus communiceert, is dat zonder God de vrijheid niet gehaald zal worden. Dankzij het ingrijpen van God worden de Israëlieten verlost van de vaste greep van de Egyptenaren. Dit gaat niet zonder slag of stoot, want het kwaad laat haar greep niet makkelijk los. Zo is de boodschap van Exodus: je kunt je niet aan je eigen haren uit het moeras trekken, maar je hebt God nodig. Dat gezegd hebbend, is het niet zo dat wij mensen geen enkele rol spelen in de weg naar de vrijheid. We kunnen een aantal dingen opsommen die helpen om – met Gods hulp – die vrijheid te bereiken. – Gebed om hulp, daar begint het allemaal mee. God reageert daarop. (Exodus 1) – Een leider die Gods stem verstaat. God werkt doorgaans via mensen. (Exodus 3, en verder) – Ondanks de angst wegtrekken van wat je bindt. De mensen waren bang, maar hun vertrouwen in God en Mozes won het uiteindelijk van die angst. (Exodus 14) – Zingen. En je zo te binnen brengen wie God is en welke vrijheid Hij je gebracht heeft. (Exodus 15) – De woorden van God ter harte nemen. Die geven leven en wijzen de weg naar de vrijheid (Exodus 15, 20, 33, et cetera) – Tot inkeer komen. Dat is de weg naar herstel van wat stuk is gegaan. (Exodus 34) Exodus laat zien dat het grote verlossingsmoment – de uittocht uit Egypte en de doortocht door de Rode Zee – niet eens en voor goed alles oplost. De herwonnen vrijheid wordt voortdurend bedreigd. Er zijn een aantal dingen die dit voormalige slavenvolk moest leren om werkelijk vrij te kunnen leven. – Er blijven vijanden die je bedreigen. Het kost strijd om je vrijheid te bewaren. God staat je in die strijd bij. (Exodus 17) – Het verdelen van de lasten over vele schouders. Op een gegeven moment leek Mozes verantwoordelijk te zijn voor alle problemen van het volk. Hij dreigde daaronder te bezwijken. Dankzij een goed managementadvies werden vervolgens het leiderschap en de rechtspraak verdeeeld over vele schouders. (Exodus 18) – Goede kaders. De oude beknellende en uitbuitende banden van de Egyptenaren waren gelukkig doorgeknipt. Maar zonder kaders gaat het niet. Er zijn goede (spel)regels nodig om het leven in vrijheid uit te kunnen leven. God geeft die goede kaders. (Exodus 20, en verder) – Gouden kalveren voldoen niet. Op een gegeven moment bezweek een heel deel van het volk voor de verleiding om kracht te halen uit iets zichtbaars en tastbaars als een gouden stierkalf. Nog steeds kunnen we zomaar vallen voor de verleiding om onze kracht en hoop te halen uit geld, economie, status, familie, netwerk of uiterlijk. Ondanks de mooie beloften, doen zulke ‘goden’ ons alleen maar terugkeren in een situatie van angst en onvrijheid. (Exodus 32) – Een plek om God te ontmoeten (een ‘ontmoetingstent’), waar je God kunt zoeken, om raad vragen, een plek van verzoening en herstel als het mis is gegaan. Zo’n plek heb je nodig om met God de lange weg naar de vrijheid te blijven gaan. (Exodus 35, en verder) Een lange weg naar de vrijheid – voor de Israëlieten uit het boek Exodus, maar net zo goed voor ons. De God van Exodus is de God die ook anno nu ons kan redden van wat ons bindt en ons meeneemt naar meer en meer vrijheid in ons leven. Daarin verwijst het boek Exodus steeds vooruit naar Jezus Christus. Deze Jezus zei ook van zichzelf ‘wanneer de Zoon u vrij zal maken, zult u werkelijk vrij zijn’. En wie wil nu niet werkelijk vrij zijn? N.B. Al de preken uit de prekenserie over het boek Exodus staan op de Youtube-pagina van Noorderlicht Rotterdam.
